Odszkodowanie za niesłuszne więzienie i bezpodstawny areszt
"Przyznanie osobie bezprawnie pozbawionej wolności nieznacznego lub zbyt niskiego odszkodowania czyniłoby prawo jedynie teoretycznym i iluzorycznym, a nie praktycznym i efektywnym, jak nakazuje EKPC."
Zbyt niskie odszkodowanie za bezprawne czy bezpodstawne lub omyłkowe albo politycznie złośliwe pozbawienie wolności narusza Europejską Konwencję Praw Człowieka – do takiego wniosku można dojść na podstawie lektury wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 10 lipca 2018 r. w sprawie Vasilevskiy i Bogdanov przeciwko Rosji (skargi nr 52241/14 i 74222/14). Orzeczenie to może stanowić pewną wskazówkę ułatwiającą sądowi orzekającemu w sprawie odszkodowania dla Tomasza Komendy określenie wysokości należnego mu odszkodowania za 18 lat pozbawienia wolności.
 |
| Peronka - korytarz oddziału w areszcie i więzieniu |
Podstawą dla tego wyroku były skargi do Europejskiego Trybunału Paw Człowieka (ETPC/ETPCz) dwóch obywateli Federacji Rosyjskiej. Pierwszy z nich, Aleksandr Wasilewskij, był pozbawiony wolności o 472 dni za długo, co wynikało z omyłkowego i bezpodstawnego niezaliczenia mu przez sąd na poczet kary okresu tymczasowego aresztu. Za okres bezprawnego pozbawienia wolności sąd I instancji przyznał mu odszkodowanie w wysokości zaledwie 3.320 euro. Skarżący bezskutecznie odwoływał się od tego wyroku, kwestionując wysokość uzyskanego odszkodowania jako rażąco nazbyt niską. Argumentował, że odszkodowania zasądzane przez ETPC w tego typu sprawach są zdecydowanie wyższe.
Drugi ze skarżących, Jan Bogdanow odbywał karę 12-tu lat pozbawienia wolności. Po ponad 6 latach odbywania jej wymiar został zmniejszony do lat 6, ponieważ sąd stwierdził, że do kilku z przestępstw, za które Bogdanow został skazany, doszło w wyniku nielegalnej prowokacji ze strony rosyjskich organów ścigania. Łącznie skarżący był bezprawnie pozbawiony wolności przez 119 dni. W marcu 2014 roku sąd zasądził na jego rzecz zaledwie 1.576 euro tytułem odszkodowania. Sąd wyższej instancji zmniejszył tę kwotę do symbolicznego 324 euro.
Obaj skarżący zarzucili w skargach do ETPC naruszenie art. 5 ust. 5 EKPC, który gwarantuje prawo do odszkodowania każdemu, kto został pokrzywdzony przez zatrzymanie lub aresztowanie niezgodne ze szczególnymi gwarancjami prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Stwierdzając naruszenie konwencji poprzez zbyt niskie odszkodowania, trybunał zauważył, że nie określono w niej konkretnych poziomów odszkodowania i że orzekające w tego typu sprawach sądy krajowe za każdym razem powinny indywidualnie ocenić poziom bólu, cierpienia, stresu, niepokoju lub innych szkodliwych skutków bezprawnego uwięzienia. Niemniej sądy nie mają w tym zakresie pełnej swobody. Przyznanie bowiem osobie bezprawnie pozbawionej wolności nieznacznego lub zbyt niskiego odszkodowania czyniłoby to prawo jedynie teoretycznym i iluzorycznym, a nie praktycznym i efektywnym, jak nakazuje to konwencja.
